Enkele jaren geleden had niemand er van gehoord, maar ze zijn overal. Op grote schaal komen ze voor in het milieu: in de lucht, in de grond en in het water. De hoeveelheid plastic dat de laatste twintig jaar in de zeeën is terecht gekomen is gigantisch! Jaarlijks belandt acht miljoen ton plastic afval in de oceanen. Een alarmerende trend! Er is een sterk juridisch bindend, wereldwijd verdrag nodig dat het probleem bij de bron stopt. Sinds het begin van dit millennium is er een exponentiële groei van microplastics in onze oceanen.
Het overgrote deel van dat plastic valt onder invloed van de golven en het zonlicht uit elkaar als microplastics (dit zijn deeltjes kunststof die kleiner zijn dan 5 mm) en dwarrelen uiteindelijk als nanoplastics (zijn kleiner dan 0,0001 mm) tot op de diepste zeebodem. Microplastics zijn bijzonder gevaarlijk voor de oceanen, niet alleen omdat ze het water vervuilen, maar ook omdat ze een zware bedreiging vormen voor het leven in zee. De mate van de plasticvervuiling wordt zwaar onderschat. Wist je dat zelfs microplastics gevonden werden in de Zwitserse bergen en in het zuiverste ijs van de Noordpool?
De vervuiling is alarmerend. De instroom van macroplastics kan vergeleken worden met één vrachtwagen die, elke minuut opnieuw, een volle lading plastic in zee dumpt. De impact op vissen en andere dieren in de oceanen is enorm. Ze sterven een langzame dood omdat ze plastic hebben ingeslikt of verstrengeld geraken in etten. Wetenschappers waarschuwden reeds dat er tegen 2050 meer plastic dan vissen in de oceanen zal zitten.
De consument is zich niet bewust van microplastics in voeding en drank. Britse onderzoekers hebben onlangs vastgesteld dat elke mens ongeveer 2.000 stukjes microplastics per week opneemt via het voedsel. Dat is een bankkaart per week!
De laatste jaren wordt steeds duidelijker dat ons lichaam via verschillende routes blootgesteld wordt aan minuscule plasticdeeltjes en -vezeltjes. En er zijn sterke aanwijzingen dat microplastics, op lange termijn, schadelijk zijn voor dier en mens. Plastic bevat allerlei schadelijke stoffen, zoals onder meer: stabilisators, weekmakers of vlamvertragers. Dit soort schadelijke stoffen kunnen niet alleen hormoonverstorende eigenschappen hebben maar kunnen ook een negatief effect hebben op ons immuunsysteem. Maar er is meer onderzoek nodig om te achterhalen hoe schadelijk deze microdeeltjes zijn. Het heeft immers ook decennia geduurd om te achterhalen hoe ongezond roken is en wat asbest met ons lichaam doet.
De meeste microplastics worden gevonden in:
a. Water en andere (fris)dranken die verpakt zijn in plastic flessen. Ons leidingwater bevat geen of een uiterst minimale hoeveelheid microplastics. Het is dus veiliger om leidingwater te drinken;
b. Bier. Bier gebrouwen met leidingwater daarentegen bevat bijna geen microplastics;
c. Schaal- en schelpdieren bevatten een heel hoge concentratie microplastics. Deze zeedieren filteren het zeewater waardoor microplastics zich ophopen;
d. Zout. Onderzoekers kwamen tot de verrassende vaststelling dat ook in zout microplastics gevonden werden. Wil je zeker zijn van plasticvrij zout? Koop een type zout aan dat is gevormd voordat onze aarde werd vervuild (bijvoorbeeld Himalayazout).
Heet wat fabrikanten voegen met opzet microplastics toe aan onder meer cosmetica en verzorgingsproducten, verven en lakken, bouwproducten… om ze bepaalde unieke eigenschappen te geven. Producten zonder toegevoegde microplastics herken je aan een ecolabel.
Wereldwijd zijn er reeds diverse initiatieven om het gebruik van wegwerpplastics aan banden te leggen. Op ons Europees continent ijvert Plastic Pact om in 2025 al het gebruikte plastic herbruikbaar of recycleerbaar te maken. En dààr nijpt nu volgens mij het schoentje!
Recyclage van plasticproducten: een utopie?
De productie van nieuw plastic neemt nog steeds toe. Veel bedrijven blijven massaal plastic consumeren en hebben recyclage als oplossing voor het afvalprobleem naar voren geschoven. En daarmee hebben ze de verantwoordelijkheid van zich afgeschoven.
Dat plastics in theorie recycleerbaar zijn betekent echter niet dat ze in de praktijk daadwerkelijk herwonnen kunnen worden. Het blijkt heel moeilijk om de enorme hoeveelheden plasticafval (PET en HDPE) efficiënt te verzamelen en te sorteren om het te verwerken tot een nieuw product. Er is een enorm gebrek aan geschikte recyclage-installaties. De laatste jaren werd nog geen 20 % plastics gerecycleerd voor hergebruik. Ook de prijs vormt een cruciaal knelpunt. Het recyclageproces van al deze soorten plastics is soms onvoorstelbaar duur. Het is veel gemakkelijker en ook veel goedkoper om nieuw plastic van hogere kwaliteit te produceren. Dit ontmoedigt ongetwijfeld het gebruik van gerecycleerde materialen als grondstof. Wat gebeurt er met de overige 80 %? Dat komt volgens mij terecht in ons milieu! Waar anders?
Er zal nog héél veel plastics naar zee gevoerd worden voordat er (ooit?) een oplossing komt!
