Oud en eenzaamheid worden dikwijls in één adem genoemd. Veel ouderen zouden zich eenzaam voelen. Maar de overgrote meerderheid voelt zich niet eenzaam. Ben je nu oud of jong, eenzaamheid voelt niet anders. Bij ouderen spelen zaken die bij jongeren niet aan de orde zijn. Zoals onder meer een ander levensperspectief, verminderde mobiliteit of andere lichamelijke ongemakken. Dat maakt, soms, dat de aanpak van eenzaamheid gezien wordt als iets secundair. Jammer, want eenzaamheid aanpakken kan een leven verlichten en de klachten verminderen.
De voornaamste oorzaak, volgens mij, dat ouderen hun eenzaamheid niet kunnen oplossen zijn, dementie buiten beschouwing gelaten, het niet meer mobiel zijn, een huis dat niet is aangepast aan de rolstoel, een zintuiglijke beperking… Dit zijn omstandigheden die maken dat die ouderen er niet in slagen om uit hun isolement te stappen.
Ben je oud of jong, eenzaamheid is voor het overgrote deel verdriet. Er zijn mensen nodig die hen het gevoel geven dat ze verbonden zijn met anderen. Wat voor verbindingen dat zijn en waar de eenzame behoefte aan heeft is een individuele zaak. Wie echt zijn eenzaamheid wil aanpakken zal op zoek moeten gaan naar die mensen die verbinding bieden. Wie dat niet alleen kan moet hulp zoeken.
Nergens in West-Europa is de eenzaamheid bij de 65+ ouderen sinds de coronapandemie zo fors toegenomen als in ons land. De pandemie, met haar isolerende en beperkende maatregelen, ligt nu al een paar jaren achter ons. Maar het heeft een enorme impact gehad op onze samenleving. Het verenigingsleven heeft zich sindsdien nooit meer kunnen herstellen. Vrijwilligers haakten af en aldus werden veel verenigingen opgedoekt. Ook zijn nogal wat maatschappelijke veranderingen in een stroomversnelling verzeild.
Niet alleen op het vlak van digitalisering. De bankautomaten verdwijnen in een ongekend tempo, de buurtwinkels verdwijnen, het aanbod van de bussen van De Lijn worden terug geschroefd, de thuiszorg moet het met minder middelen doen,… De nabije omgeving is erg belangrijk voor wie ouder is en vooral voor diegene die minder mobiel of ziek is. Hun sociaal leven is zo goed als weggevallen. We hoeven dus niet verbaasd te zijn dat de eenzaamheid onder die mensen fors is toegenomen.
De ouderen voelen zich niet meer betrokken bij het sociale leven, ze hebben het gevoel dat er niet naar hen geluisterd wordt. Ze hebben nood aan betrokkenheid en medezeggenschap. Ze willen ook hun stem hebben in onze samenleving.
In Vlaanderen is er sinds enkele jaren een ‘eenzaamheidsplan’ waarbij de focus ligt op sensibilisering en lokale initiatieven in onze steden en gemeenten. Maar volgens mij is er te weinig structureel beleid. Vandaag ligt de focus vooral op het sociale van de eenzaamheid, maar eenzaamheid kan ook emotioneel, ja zelfs existentieel zijn. Het ‘eenzaamheidsplan’ blijft hangen in het stimuleren van die lokale projecten. Die zijn inderdaad wel nodig en waardevol, maar zijn soms slechts een druppel op een hete plaat ten aanzien van de grote maatschappelijke evoluties.
In onze woonzorgcentra worden heel wat activiteiten georganiseerd om de bewoners met elkaar in contact te brengen, om hun sociaal isolement zoveel mogelijk tegen te gaan. En toch zijn eenzaamheidsgevoelens er nog vaak aanwezig. Uiteraard voelt niet elke bewoner zich eenzaam. Zij die wel vaak met eenzaamheidsgevoelens geconfronteerd worden associëren eenzaamheid met gevoelens van verdriet, hulpeloosheid en machteloosheid. Ze voelen zich geïsoleerd en genegeerd. Maar vaak hebben zij daar zelf schuld aan. Ze willen niks doen, trekken zich terug in hun eigen wereldje en verwachten dat anderen wel iets voor hen zullen doen. Nochtans is wachten tot er iemand op bezoek komt een strategie die afhankelijk maakt en daar schiet men over het algemeen niks mee op.
In Brugge vergrijst de bevolking heel snel. Tegen 2030 zal een derde van de Brugse bevolking ouder zijn dan 65 jaar. Uit het Ouderen Behoefte Onderzoek geeft 11,30% aan zich eenzaam te voelen. Datzelfde onderzoek werd 14 jaar terug al eens uitgevoerd. En wat blijkt? Ondanks verschillende initiatieven daalt dat cijfer niet.
Goddank zijn er nog steeds vrijwilligers die eenzame ouderen gaan bezoeken voor een praatje, een boodschap of bij het helpen van het doornemen van correspondentie en betalingen. Deze vorm van afleiding en steun is fantastisch voor al die mensen die niet (meer) in staat zijn de competenties te leren om hun eigen eenzaamheid te verhelpen. Het is soms zo eenvoudig om iets voor die mensen te betekenen. Het is hartverwarmend en mooi. Het maakt je als vrijwilliger ook zo gelukkig!
Foto door Kindel Media voor Pexels.com
